(معماری ایران)آذر بایجان غربی
قلعه كاظم داشی
قلعه كاظم داشی در حدود 65 كیلومتری ارومیه و 5/1 كیلومتری شرق روستای گورچین واقع شده است كه در محل به « قالاباشی » معروفیت دارد . مناظر طبیعی زیبا و بقایای معماری و حجاری های صخره ای و گذرگاههای صعب العبور و پرتگاههای مخوف ارزش و اهمیت سوق الجیشی به این اثر داده است كه با توجه به بررسی ها و پژوهش های باستانشناسی كه توسط سازمان میراث فرهنگی كشور به عمل آمده مهمترین آثار شناخته شده این محل مربوط به هزاره اول قبل از میلاد مسیح و دوره ایلخانیان می باشد كه تحت محافظت و نگهداری سازمان میراث فرهنگی استان می باشد . بنا به نوشته مورخین اسلامی هلاكوخان مغول اموال قیمتی و خزائن نفیس خود را در این قلعه پنهان نموده بود . حتی معروف است كه خود هلاكوخان نیز در این قلعه مدفون گردیده است . این قلعه در جنگ جهانی اول به مدت 9 سال پناهگاه « كاظم نامی » از اهالی قوشچی و یاران وی بوده است . در این قلعه بدستور كاظم خان ساختمان دو طبقه ای نیز بنا شده كه زمانی مورد استفاده خود و خانواده اش بوده است . كاظم خان در این قلعه آهنگری ، ریخته گری و قایق سازی دایر كرده بود و در ضمن به ساختن توپ سرپر و باروت و فشنگ و غیره نیز می پرداخت .
مسجد جامع اروميه
مسجد جامع اروميه يكي از آثار كهن و قديمي شهر تاريخي اروميه است . اين مسجد وسط بازار قديمي شهر قرار دارد و جزء اصلي بافت قديمي به حساب مي آيد . برخي از محققين را عقيده برآن است كه اين بنا ابتدا آتشكده‌اي بوده است كه بعد از تسلط مسلمانان ويران شده و سپس در قرن هفتم بر روي آن مسجدي ساخته شده است .به اعتقاد این گروه از محققین سبک تزیینات ف گچبری ها ، ستون بندی ها و طاق های مسجد عینا شبیه به سبک معماری سلجوقیان است.
به هر صورت ، تاريخ جديد بناي اين مسجد معلوم نيست ، اما محراب آن در تاريخ 676 هجري قمري بدست استاد عبدالمؤمن تبريزي گچبري شده و شايد خود مسجد از اين تاريخ قديمي تر باشد. مسجد در سال 1184 هجري قمري بدستور رضا قلي خان بيگلر بيگي ايل افشار و حاكم اروميه تعمير شده است.
مسجد جامع اروميه به همراه ساير اجزاء بافت قديمي شهر به ويژه بازار و راسته هاي آن از گزند حوادث مصون نمانده و بارها مورد مرمت و بازسازي قرار گرفته است . بطوريكه از بقاياي آثار باقي مانده مشهود است ، بيشتر مناطق تجاري محدود به مسجد ( غير از بازار قديمي ) تخريب شده و به خيابان و مناره هاي نوساز تبديل شده است .
مسجد جامع با دو در ورودي به راسته سنگ تراشان و بازار عطاران راه دارد كه از صحن بزرگ آن منشعب مي شود .
شبستان گنبددار قديمي كه در واقع هسته اوليه بنا را تشكيل مي دهد و حاوي كليه مشخصات معماري اسلامي است . به احتمال قريب به يقين اين بخش مربوط به دوره سلجوقيان ( قرن ششم به بعد ) است حجرات قديمي اطراف صحن مسجد که مربوط به اوايل دوره زنديه و سنگ نوشته موجود در آن ، زمان احداث را ، مورخ 1184 (ه ق) نشان مي دهد. قسمت هاي نوسازي اطراف صحن که به جاي بافت هاي قديمي ساخته شده و اکثرا متعلق به دو دهه اخير مي باشند.
مناره شمس تبريزي
مناره شمس تبريزي برج استوانه اي شکل مي باشد که حدود 12 متر ارتفاع دارد و به صورت منفرد در داخل باغ قرار گرفته به علت عدم شناسايي و مطالعات لازم تاکنون هيچگونه نشان و اثري از وجود بقاياي ساختماني که به احتمال زياد اين اثر در ارتباط با آنها ساخته شده در محدود مناره به دست نيامده است .
مناره به صورت مجوف بوده و پلکان مارپيچي از ورودي مناره که در قسمت تحتاني آن قرار دارد به انتهاي مناره منتهي مي شود .
احتمالاً اين اثر به صورت بناي ياد بود ساخته شده و هدف از آن به احتمال زياد نمايش قدرت پادشاه بوده که در يک روز توانسته به قدري بز کوهي شکار کند که از شاخ آنها تمام سطح خارجي مناره را تزئين کند
محوطه باستانی تخت سلیمان
محوطه باستانی تخت سلیمان در آذربایجان غربی به مساحت ۷۴ کیلومتر مربع چهارمین اثر تاریخی است که سکوت ۲۴ ساله ایران را در عرصه بین المللی شکست و در سال ۱۳۸۲ در فهرست آثار میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. این اثر تاریخی اکنون به یکی از جاذبههای گردشگری ایران تبدیل شده و هرساله گردشگران ایرانی و خارجی به اینجا می آیند. همچنین ازهنگامی که بخشهایی از این اثرجهانی مرمت شده و در فهرست آثار میراث جهانی به ثبت رسیده، دوباره اهمیت خود را میان زرتشیان بهدست آورده است.زرتشتیان ایرانی چند سالی که به طور دسته جمعی در کنار این دریاچه و در آتشکده آذرگشنسب برنامه اجرا میکنند. این مراسم ۲۲ شهریور هرسال برگزار می شود و به جشن شکرگذاری محصول مشهور است.
قره کلیسا
این کلیسا که به نام " تادی مقدس" هم معروف است در روستای "قره کلیسا" از توابع سیه چشمه (چالدران) قرار دارد و مزار تادی مقدس است. به استناد منابع تاریخی در دوره ساسانیان، بخشی از ارمنیان پیرو دین زرتشتی بودند و بخشی نیز آیین مهرپرستی داشتند. برای نخستین بار در سال 43 (م) دو نفر از مبشرین حضرت مسیح به نام های "تاتائوس" و "بارتلمیوس" ازشمال بین النهرین گذشته و برای تبلیغ دین مسیح به آذربایجان می آیند. تاتائوس به منظور تبلیغ در شهر "آرداز"- مرکز پادشاهی ارامنه – اقامت می کند و بدون توجه به دستور "سنادوک" – پادشاه زرتشتی ارمنستان – به تبلیغ آیین مسیح دست می زند و در نتیجه سه هزار و پانصد نفر از جمله دختر پادشاه به نام " ساندوخت" نیز به دین مسیح می گروند. پادشاه ارمنستان برای ممانعت از تبلیغ دین مسیح در سال 66م فرمان قتل می دهند و اجساد آنان را در محل قره کلیسا و حوالی آن دفن می کنند.
قره کلیسا از دو قسمت تشکیل شده است
کلیسای سیاه- قسمت قدیمی- و کلیسای سفید که جدیدتر و بزرگ تر از کلیسای سیاه است.
گنبد سیاه 60/18 و ارتفاع گنبد سفید 24 متر است متر مربع است. تعداد دیرهای اطراف کلیسا چهل و چهار باب و مساحت کل مجموعه کلیسا با حصار دیرها 6285 متر مربع است..
